Nằm ẩn mình giữa những dãy núi hùng vĩ của cao nguyên Tây Bắc Trung Quốc, Phố cổ Lệ Giang là một điểm đến du lịch độc đáo và đầy mê hoặc. Nơi đây được mệnh danh là “Venice của phương Đông” với những con kênh đào thơ mộng uốn lượn qua những ngôi nhà cổ kính. Phố cổ Lệ Giang đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới vào năm 1997, thu hút du khách từ khắp nơi trên thế giới bởi vẻ đẹp cổ kính và lãng mạn của du lịch Trung Quốc.
Lịch sử Phố cổ Lệ Giang
Thời kỳ sơ khai (Thời đồ đá mới – Thời nhà Hán)
Lịch sử Phố cổ Lệ Giang bắt đầu từ thời đồ đá mới, với dấu tích của người Naxi sinh sống tại đây. Các nhà khảo cổ học đã phát hiện nhiều di vật bằng đá, đồ gốm và tàn tích của các khu định cư cổ đại, cho thấy sự hiện diện của con người tại Lệ Giang từ hàng nghìn năm trước.
Vào thời nhà Hán (206 TCN – 220 SCN), Phố cổ Lệ Giang được gọi là “Dân Thành”, trở thành một điểm dừng chân quan trọng trên Con đường Tơ lụa huyền thoại. Nơi đây là nơi giao thương sầm uất giữa các dân tộc Trung Quốc, Tây Tạng và Nam Á, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế và văn hóa của khu vực.
Thời kỳ phát triển rực rỡ (Thời nhà Đường – Thời nhà Minh)
Dưới triều đại nhà Đường (618 – 907), Phố cổ Lệ Giang được đổi tên thành “Lệ Giang Phủ” và phát triển thành một trung tâm thương mại sầm uất. Nơi đây được hưởng lợi từ vị trí địa lý thuận lợi trên Con đường Tơ lụa, trở thành điểm trung chuyển cho các hoạt động giao thương buôn bán giữa Trung Quốc và các nước láng giềng.
Lệ Giang tiếp tục phát triển mạnh mẽ dưới thời nhà Tống (960 – 1279), nhà Nguyên (1271 – 1368) và nhà Minh (1368 – 1644). Nơi đây được xây dựng và mở rộng với nhiều công trình kiến trúc độc đáo như Phủ Mộc, Cầu Đông Ba, Chùa Phổ Đà và Vạn Hoa Lầu.
Vào thời kỳ này, Phố cổ Lệ Giang cũng là trung tâm văn hóa và giáo dục quan trọng của khu vực. Nơi đây có nhiều trường học, thư viện và đền chùa, thu hút các học giả và nhà sư từ khắp nơi trong nước đến học tập và tu hành.
Giai đoạn biến động (Thế kỷ 18)
Vào thế kỷ 18, Phố cổ Lệ Giang trải qua nhiều trận động đất và hỏa hoạn, khiến cho nhiều công trình kiến trúc bị hư hại nặng nề. Những thảm họa này đã gây thiệt hại nặng nề về người và của, khiến cho Phố cổ Lệ Giang mất đi một phần diện mạo và sự sầm uất vốn có.
Tuy nhiên, người dân nơi đây đã nỗ lực trùng tu và bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống. Họ đã huy động sức dân và nguồn lực để sửa chữa các công trình kiến trúc bị hư hại, đồng thời tổ chức các lễ hội và hoạt động văn hóa để gìn giữ bản sắc của Phố cổ Lệ Giang.
Di sản được công nhận (Thế kỷ 20 – Nay)
Năm 1997, Phố cổ Lệ Giang được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới, đánh dấu tầm quan trọng và giá trị lịch sử đặc biệt của nơi đây. Sự kiện này đã góp phần thúc đẩy sự phát triển của du lịch tại Phố cổ Lệ Giang, thu hút du khách từ khắp nơi trên thế giới đến tham quan và khám phá.
Kể từ đó, Phố cổ Lệ Giang đã có nhiều thay đổi để đáp ứng nhu cầu của du khách. Nơi đây được xây dựng thêm nhiều khách sạn, nhà hàng, quán bar và cửa hàng bán đồ lưu niệm. Tuy nhiên, chính quyền địa phương cũng chú trọng bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống, đảm bảo sự phát triển du lịch bền vững và hài hòa.
Các điểm tham quan chính
Phủ Mộc
Nằm dưới chân núi Sư Tử, Phủ Mộc là một di tích lịch sử và văn hóa nổi tiếng tại Lệ Giang, Trung Quốc. Được xây dựng từ thời nhà Nguyên (1271 – 1368), nơi đây từng là phủ đệ của dòng họ Mộc, những thổ ty quyền lực cai trị Lệ Giang suốt 470 năm.
Sau khi được trùng tu vào năm 1998, Phủ Mộc trở thành Bảo tàng thành cổ Lệ Giang, thu hút du khách bởi vẻ đẹp kiến trúc độc đáo và kho tàng hiện vật quý giá. Với diện tích 46 mẫu và 162 gian nhà lớn nhỏ, Phủ Mộc là một quần thể kiến trúc đồ sộ, uy nghi, mang đậm dấu ấn văn hóa Nạp Tây.
Điểm nổi bật của Phủ Mộc là trục chính dài 369 mét, nơi du khách có thể chiêm ngưỡng các công trình kiến trúc tiêu biểu như:
- Điện Tam Thanh: Nơi thờ cúng Tam Thanh (Thái Thượng Lão Quân, Nguyên Thủy Thiên Tôn và Linh Bảo Đạo Quân), thể hiện sự giao thoa giữa Nho giáo, Đạo giáo và Phật giáo.
- Lầu Ngọc Âm: Nơi cất giữ những bảo vật quý giá của dòng họ Mộc.
- Lầu Quang Bích: Nơi du khách có thể ngắm nhìn toàn cảnh thành cổ Lệ Giang thơ mộng.
- Điện Hộ Pháp: Nơi thờ cúng các vị thần hộ mệnh của dòng họ Mộc.
- Lầu Vạn Quyển: Nơi lưu giữ kho sách cổ đồ sộ của Nạp Tây.
- Sảnh Nghị Sự: Nơi diễn ra các hoạt động triều chính của dòng họ Mộc.
- Cổng Trung Nghĩa: Cổng chính dẫn vào Phủ Mộc, thể hiện tinh thần trung thành và nghĩa khí của dòng họ Mộc.
Ngoài ra, Phủ Mộc còn có 11 tấm biển đề do các triều đại vua ban tặng, phản ánh lịch sử thăng trầm của dòng họ Mộc. Nơi đây cũng là bối cảnh cho bộ phim truyền hình nổi tiếng “Mây Mù Phủ Mộc”, thu hút du khách đến khám phá và trải nghiệm văn hóa Nạp Tây độc đáo.
Nhà Cổ Phương Quốc Diễn
Nhà cổ Phương Quốc Diễn nằm ở số 71 và 72 đường Ngũ Nhất, thành cổ Lệ Giang. Đây là một quần thể kiến trúc độc đáo bao gồm:
- Nhà chính: Gồm hai tầng với cấu trúc “tứ hợp” và “trục chạy quanh”, kết hợp với hai dãy nhà ba gian và một bức bình phong.
- Hai gian nhà thư phòng: Nằm ở hai bên nhà chính, mỗi gian có ba gian nhỏ và một bức bình phong.
- Vườn sau: Nơi thư giãn và ngắm cảnh.
Toàn bộ khu nhà cổ có tổng diện tích xây dựng 1.473,2 mét vuông. Đây là một trong những nhà ở truyền thống được bảo tồn nguyên vẹn và có quy mô lớn nhất tại thành cổ Lệ Giang. Nơi đây được xếp hạng là di tích lịch sử cấp tỉnh Vân Nam và di tích trọng điểm được bảo vệ của thành cổ Lệ Giang.
Năm 2002, Ủy ban Quản lý Bảo vệ Thành cổ đã mở cửa nhà cổ Phương Quốc Diễn cho du khách tham quan. Vào tháng 9 năm 2009, nơi đây được công nhận là Căn cứ Giáo dục Yêu nước cấp tỉnh Vân Nam.
Điểm nhấn của nhà cổ Phương Quốc Diễn:
- Kiến trúc độc đáo: Mang đậm dấu ấn kiến trúc truyền thống của người Nạp Tây, với cấu trúc “tứ hợp” và “trục chạy quanh”.
- Lịch sử lâu đời: Từng là nơi sinh sống của danh nhân Phương Quốc Diễn, một anh hùng dân tộc đã lãnh đạo nhân dân Lệ Giang chống lại giặc ngoại xâm vào thế kỷ 19.
Nhà cổ Chu Lâm
Bên bờ Tây con sông Trung Hà, cạnh cầu Vạn Tử, số 1 đường Ngũ Nhất, Cổng Quan Môn, thành cổ Lệ Giang, nhà cổ Chu Lâm hiện lên như một bức tranh kiến trúc truyền thống độc đáo, thu hút du khách bởi vẻ đẹp cổ kính và giá trị lịch sử.
Kiến trúc mang đậm dấu ấn Naxi:
- Cấu trúc “tứ hợp” đặc trưng với bố cục hài hòa, cân đối, thể hiện sự gắn kết giữa con người và thiên nhiên.
- Nhà quay hướng Đông Nam, gian chính được bố trí thành gian thờ cúng tổ tiên và tiếp khách. Trên hiên nhà treo tấm biển đề “Tấm gương của làng Trữ Lý”, do Sở khuyến học tặng cho học giả Chu Duy Minh vào tháng 1 năm 1918. Hai gian bên được sử dụng làm kho chứa và bếp núc.
Đây là nơi sinh sống của danh nhân Chu Lâm, một học giả uyên thâm, nhà giáo dục lỗi lạc và nhà văn hóa nổi tiếng của Lệ Giang vào thế kỷ 19 – đầu thế kỷ 20. Được xếp hạng di tích lịch sử cấp thành phố Lệ Giang, là điểm đến không thể bỏ qua cho những ai yêu thích khám phá kiến trúc và văn hóa truyền thống của Lệ Giang.
Chùa Phổ Tế
Nằm trên ngọn núi Phổ Tế, cách thành cổ Lệ Giang 6 km về phía tây bắc, Chùa Phổ Tế được xây dựng vào năm 1771 dưới triều đại Càn Long nhà Thanh. Đây là một trong năm ngôi chùa Phật giáo lớn nhất ở ngoại ô Lệ Giang, nổi tiếng với mái ngói đồng lấp lánh.
Quần thể chùa Phổ Tế bao gồm:
- Cổng chùa: Nơi du khách bước vào không gian thanh tịnh của chốn linh thiêng.
- Điện hộ pháp: Nơi thờ các vị thần bảo vệ chốn linh thiêng.
- Điện chính: Nơi thờ Phật Thích Ca Mâu Ni và các vị Bồ Tát. Điện chính có kiến trúc hình chữ nhật, mái ngói đồng rực rỡ, tỏa sáng dưới ánh mặt trời.
- Hai dãy nhà: Nơi sinh hoạt của các nhà sư và nơi lưu giữ các kinh sách Phật pháp.
Điểm đặc biệt thu hút du khách của Chùa Phổ Tế chính là hai cây hoa anh đào Vân Nam cổ thụ được trồng vào năm 1771, được xem là những cây hoa anh đào Vân Nam lâu đời nhất.
Năm 1988, Chùa Phổ Tế được xếp hạng là Di tích Lịch sử Văn hóa cấp tỉnh Vân Nam. Nơi đây không chỉ là điểm đến tâm linh thu hút du khách thập phương mà còn là một di sản văn hóa quý giá của Lệ Giang.
Lầu Vạn Cổ
Trên đỉnh đồi Sư Tử, thuộc góc tây nam của Lệ Giang, Lầu Vạn Cổ sừng sững hiên ngang như một vị sư tử đang canh gác cho thành phố. Nơi đây được xây dựng vào năm 1998, là một điểm đến không thể bỏ qua cho du khách khi đến với Lệ Giang.
Kiến trúc độc đáo:
- Lầu Vạn Cổ có chiều cao 32,8 mét, được cấu trúc hoàn toàn bằng gỗ với 16 cột trụ khổng lồ cao 24 mét, xuyên suốt từ tầng 1 lên đến đỉnh lầu.
- Nổi bật trên Vạn Cổ Lầu là 12.600 họa tiết hình rồng theo phong cách Naxi được chạm khắc tinh xảo, tạo nên một tổng thể kiến trúc độc đáo và ấn tượng.
- Thiết kế này không chỉ mang giá trị thẩm mỹ cao mà còn thể hiện ý nghĩa về sự trường tồn, vĩnh cửu, cầu mong sự may mắn và bình an cho người dân Lệ Giang.
Phố Tứ Phương
Phố Tứ Phương được mệnh danh là “thiên đường ẩm thực” với hàng chục quán ăn nhỏ hai bên đường, mang đến cho du khách một thế giới ẩm thực đa dạng và phong phú. Nơi đây còn được biết đến với cái tên “Phố Mì Lệ Giang” bởi sự hiện diện của vô số món mì đặc trưng của Vân Nam.
Tương truyền, Tứ Phương Phố được xây dựng dựa trên hình dạng con dấu của Mộc Thổ Ty – vị thủ lĩnh quyền lực của Lệ Giang vào thời Minh. Đây từng là trạm trung chuyển quan trọng trên Con đường Trà Mã, nơi giao thoa của nhiều nền văn hóa dân tộc, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế và văn hóa của Lệ Giang.
Dạo bước trên Tứ Phương Phố, du khách sẽ choáng ngợp trước sự đa dạng của các món ăn, từ những món ăn dân dã bình dị đến những món ăn cao cấp cầu kỳ. Món ăn đặc trưng nhất tại đây chính là mì Lệ Giang với nhiều loại sợi mì khác nhau, kết hợp cùng nước dùng đậm đà và các loại topping phong phú, mang đến hương vị thơm ngon khó cưỡng. Ngoài ra, du khách còn có thể thưởng thức các món ăn đặc sản khác của Vân Nam như lẩu nấm, thịt lợn ba chỉ kho tàu, bánh bao Naxi,…
Cầu Đá Lớn
Thành cổ Lệ Giang được mệnh danh là “Venice của phương Đông” bởi hệ thống sông ngòi dày đặc và những cây cầu cổ kính bắc qua dòng nước. Nơi đây có hơn 354 cây cầu, với mật độ trung bình 93 cây cầu trên mỗi km vuông, tạo nên một bức tranh cảnh quan đẹp như tranh vẽ.
Hệ thống cầu cổ Lệ Giang có nhiều hình dạng và kích thước khác nhau, mỗi cây cầu mang một vẻ đẹp riêng biệt. Một số cây cầu nổi tiếng nhất bao gồm:
- Cầu Tỏa Khóa: Nằm ở phía đông bắc thành cổ, Cầu Tỏa Khóa được xây dựng vào thời Minh, nổi tiếng với kiến trúc độc đáo và tầm nhìn tuyệt đẹp ra sông Ngọc Hà.
- Cầu Đá Lớn: Nằm cách Tứ Phương Phố 100 mét về phía đông, Cầu Đá Lớn là cây cầu đá lớn nhất thành cổ Lệ Giang, được xây dựng vào thời Minh, mang đậm dấu ấn lịch sử và văn hóa.
- Cầu Vạn Thiên: Nằm ở phía tây thành cổ, Cầu Vạn Thiên được xây dựng vào thời Thanh, nổi tiếng với kiến trúc tinh xảo và những hoa văn chạm khắc tỉ mỉ.
- Cầu Nam Môn: Nằm ở phía nam thành cổ, Cầu Nam Môn là cây cầu dẫn vào cổng nam của thành cổ, mang ý nghĩa quan trọng về mặt lịch sử và văn hóa.
- Cầu Yên Ngựa: Nằm ở phía bắc thành cổ, Cầu Yên Ngựa được xây dựng vào thời Thanh, có hình dạng cong cong như yên ngựa, tạo nên nét độc đáo cho cảnh quan nơi đây.
- Cầu Nhân Thọ: Nằm ở phía tây thành cổ, Cầu Nhân Thọ được xây dựng vào thời Thanh, nổi tiếng với kiến trúc thanh lịch và khung cảnh thơ mộng.
- Trong số những cây cầu cổ kính của Lệ Giang, Cầu Đá Lớn được xem là biểu tượng cho nét đẹp độc đáo của thành phố. Nằm cách Tứ Phương Phố 100 mét về phía đông, Cầu Đá Lớn được xây dựng vào thời Minh bởi Mộc Thổ Ty – vị thủ lĩnh quyền lực của Lệ Giang. Cây cầu không chỉ là một công trình kiến trúc độc đáo mà còn là minh chứng cho lịch sử và văn hóa lâu đời của thành phố.
Cầu Đá Lớn là một cây cầu đá vòm cong hai nhịp, được xây dựng bằng những phiến đá lớn ghép lại một cách tinh xảo. Chiều dài của cầu hơn 10 mét, chiều rộng gần 4 mét. Bề mặt cầu được lát bằng đá ngũ hoa truyền thống, tạo nên sự sang trọng và đẳng cấp. Hai bên cầu được trang trí bằng những họa tiết chạm khắc tinh xảo, thể hiện sự tài hoa của người thợ thủ công xưa.
Từ trên cầu Đá Lớn, du khách có thể ngắm nhìn khung cảnh thơ mộng của sông Ngọc Hà và núi tuyết Ngọc Long hùng vĩ. Cây cầu là điểm đến yêu thích của du khách khi đến với Lệ Giang, nơi họ có thể lưu giữ những bức ảnh đẹp và trải nghiệm không khí thanh bình, yên tĩnh của thành phố cổ kính.
Cổng khoa cử
Cổng khoa cử tọa lạc tại phía tây Phố Tứ Phương, là một công trình kiến trúc ba tầng với lịch sử lâu đời và mang đậm dấu ấn văn hóa của Lệ Giang. Tương truyền, cổng được xây dựng vào thời kỳ nhà Thanh dưới triều đại Đạo Quang, nhằm vinh danh gia đình họ Dương với thành tích “một nhà ba bảng nhãn”.
Vào năm 1723 dưới triều đại Khang Hy, triều đình nhà Thanh đã thực hiện chính sách “trở về địa phương” tại Lệ Giang, thay thế chế độ thổ ty truyền đời bằng hệ thống quan lại do triều đình cử xuống. Đến thời kỳ nhà Thanh, hai anh em Dương Triệu Lan và Dương Triệu Vinh sinh sống tại con hẻm khoa cử đều đỗ cử nhân. Sau đó, con trai của Dương Triệu Vinh là Dương Thạc Thần cũng tiếp nối truyền thống, đỗ cử nhân vào thời kỳ nhà Đạo Quang. Nhằm tôn vinh thành tích vang dội của gia đình họ Dương, triều đình cùng người dân đã chung tay xây dựng cổng khoa cử hai tầng tại đầu con hẻm. Tuy nhiên, vào năm 1944, cổng khoa cử đã bị thiêu rụi hoàn toàn trong một trận hỏa hoạn. Ba năm sau, cổng được trùng tu và nâng cấp lên ba tầng.
Cổng được xây dựng với lối kiến trúc truyền thống của người Naxi, với những mái ngói cong vút, những bức tường đá rêu phong và những họa tiết chạm khắc tinh xảo. Trên cổng có treo tấm biển gỗ ghi chép lại thành tích khoa cử của gia đình họ Dương, thể hiện sự trân trọng và ngưỡng mộ của người dân đối với những người hiếu học.
Bảo tàng Văn hóa Đông Ba
Bảo tàng Văn hóa Đông Ba ở phía bắc Hồ Hắc Long, được thành lập vào tháng 7 năm 1984, là bảo tàng cấp huyện đầu tiên của tỉnh Vân Nam. Nơi đây lưu giữ hơn 10.000 hiện vật quý giá, trong đó có 52 hiện vật được xếp hạng quốc gia. Bảo tàng bao gồm các khu trưng bày chính như:
- Khu trưng bày văn hóa: Nơi đây giới thiệu lịch sử phát triển, đặc trưng văn hóa và những giá trị độc đáo của văn hóa Đông Ba.
- Khu trưng bày hiện vật quý hiếm: Trưng bày những hiện vật quý giá nhất của bảo tàng, bao gồm các bản thảo cổ, tranh vẽ, trang phục truyền thống và đồ trang sức của người Nạp Tây.
- Khu trưng bày “Văn hóa Đông Ba”: Giới thiệu chi tiết về các khía cạnh khác nhau của văn hóa Đông Ba, bao gồm hệ thống chữ viết, âm nhạc, tín ngưỡng và lễ hội.
- Khu trưng bày ảnh “Phong tục tập quán dân tộc”: Trưng bày những bức ảnh độc đáo về cuộc sống sinh hoạt, phong tục tập quán và văn hóa của các dân tộc thiểu số tại Lệ Giang.
Lầu Ngũ Phượng
Lầu Ngũ Phượng trong khu vực chùa Phúc Quốc được xây dựng vào năm 1601 dưới triều đại nhà Minh. Với độ cao 20 mét, lầu ngũ phượng nổi tiếng với kiến trúc độc đáo mô phỏng hình dáng năm con phượng hoàng sải cánh bay về, từ đó có tên gọi như hiện nay. Trên trần nhà bên trong lầu được trang trí bởi những họa tiết tinh xảo, góp phần tô điểm thêm vẻ đẹp lung linh cho công trình này.
Lầu Ngũ Phượng là sự kết hợp hài hòa giữa phong cách kiến trúc của các dân tộc Hán, Tạng và Naxi, tạo nên một kiệt tác kiến trúc độc đáo và tiêu biểu cho kiến trúc cổ đại Trung Quốc. Nơi đây không chỉ là điểm tham quan thu hút du khách mà còn là niềm tự hào của người dân Lệ Giang.
